Even lachen naar het algoritme

Nu kunstmatige intelligentie vaker wordt ingezet bij het werven van nieuw talent, kan het gebeuren dat je pas in de derde of vierde sollicitatieronde tegenover een echt persoon komt te zitten. Vergeet dat indrukwekkende cv en die weldoordachte motivatiebrief, in de nabije toekomst zijn het gezichtsuitdrukkingen en taalgebruik die mede voorspellen hoe geschikt je bent voor een functie. Goed solliciteren met een algoritme, hoe doe je dat?

De computer kan het zelf

Ghita Ramdhiansing (47) van Clearwater ontwikkelde software waarmee iemands persoonlijkheid in kaart kan worden gebracht aan de hand van ‘micro-expressies’. Dat zijn minieme, oncontroleerbare spierbewegingen in het gezicht, alleen waarneembaar door een geoefend oog óf een getrainde computer. „Hoe verschillende spiergroepen in ons gezicht bewegen is bij iedereen anders, en daaruit valt iets af te leiden over je persoonlijkheid”, vertelt Ramdhiansing. De software, inmiddels in gebruik bij onder meer het Finse HR-bedrijf MeValuation en het Zwitserse Softfactors, analyseert die bewegingen aan de hand van een sollicitatievideo.

Extraverte mensen hebben tijdens het praten bijvoorbeeld een beweeglijker gezicht dan introverte mensen, vertelt Ramdhiansing. „De bewegingen van hun spieren zijn sterker, ze lachen meer en kijken vaker in de camera.” Sollicitanten die vaak en gefocust in de camera kijken, lijken bovendien hoger te scoren op nauwkeurigheid – een ander persoonlijkheidskenmerk dat door de software gemeten wordt. „Al die kenmerken samen voorspellen hoe iemand zich in toekomstige werksituaties zal gedragen.”

Voorafgaand aan de analyse wordt een sollicitant gevraagd twaalf open vragen te beantwoorden. Denk aan een vraag als: ‘Wat vind je belangrijk bij een toekomstige werkgever?’ Het antwoord kun je vervolgens opnemen via de webcam op je laptop, of via de camera op je mobiele telefoon.

„We stellen bewust open en inhoudelijk uitdagende vragen die je niet kunt instuderen, zodat mensen hun meest natuurlijke gedrag vertonen”, zegt Ramdhiansing. Sollicitanten krijgen voor het opnemen van het filmpje bovendien een aantal duidelijke instructies. Ze mogen niet in een te donkere ruimte zitten, en de camerapositie is van belang. „Met name jonge mensen kiezen nog weleens eigenwijs voor een ‘aantrekkelijke’ camerahoek, terwijl je om het gezicht goed te kunnen analyseren recht in de camera moet kijken.” Als het filmpje mislukt, wordt het opnieuw opgenomen.

Ramdhiansing maakte ook weleens mee dat een sollicitant zich halverwege de opnames ineens heel anders ging gedragen. „Het leek alsof deze persoon het algoritme wilde testen”, zegt ze. Aanvankelijk was hij bedachtzaam, ineens antwoordde hij in hoger tempo. Maar volgens Ramdhiansing is het absoluut niet mogelijk je sollicitatie op zo’n manier te ‘hacken’. „Stel: je wilt je heel extravert voordoen, omdat je denkt dat dit bij de functie past. Dan heeft het geen zin om vaker met je wenkbrauwen te bewegen of vaker te lachen, omdat we het gezicht op veel te veel verschillende punten meten.”

Hoe haar rekenmodel tot in detail werkt, noemt Ramdhiansing „het geheim van de smid”. Wel legt ze uit dat de digitale analyse onder andere is gebaseerd op theorieën van de Amerikaanse psycholoog Paul Ekman, die meer dan dertig jaar onderzoek deed naar emoties en ‘micro-expressies’. Hij ontwikkelde een meetinstrument, waarmee het herkennen van micro-expressies kan worden aangeleerd.

„Al controleren we nu nog altijd wat de computer ervan maakt”, zegt Ramdhiansing. „Dankzij digitale technieken als machine learning leert de computer zelf video’s te analyseren, door ze te vergelijken met alle andere sollicitatievideo’s die we verzamelden. Maar ook in de toekomst is het wenselijk dat een recruiter dat proces blijft controleren.”

Unilever gebruikt al slimme software voor het aannemen van trainees. Het doel: het personeelsbestand diverser maken.

Gewoon jezelf zijn

Naast beeld kan ook het taalgebruik van sollicitanten digitaal geanalyseerd worden. Met behulp van stemanalyse op het videoplatform Cammio van Walter Hueber (44), bijvoorbeeld. Ook met deze software worden video-interviews geanalyseerd, waarbij sollicitanten in eenzelfde volgorde, dezelfde sollicitatievragen krijgen voorgeschoteld. „Alleen negeren wij het gezicht en baseren we ons puur op audio”, legt Hueber uit.

De audiofragmenten worden omgezet naar tekst, met behulp van software van IBM en Google. Die tekst wordt vervolgens geanalyseerd op redenering, woordgebruik, interpunctie en intonatie. En daar komt dan een persoonlijkheidsprofiel uit.

Hoog scoren op ‘zorgvuldigheid’ doe je volgens Hueber bijvoorbeeld door veel woorden te gebruiken die samenhangen met verantwoordelijk en zorgvuldig gedrag, zoals de woorden ‘voltooid’ of ‘bepalen’.

En ook bij deze software heeft het geen zin expres dit soort woorden in je sollicitatiegesprek te gebruiken, zegt Hueber. „We kijken naar zó veel onderlinge verbanden.” Tegelijkertijd kun je het als sollicitant volgens Hueber ook niet fout doen. „De resultaten staan in een spindiagram waarbij 0 introvert en 100 extravert betekent. Het type profiel waaraan je moet voldoen, zal per functie verschillen. Gewoon jezelf zijn levert de beste match op, net als bij het klassieke sollicitatiegesprek.”

Jaap Denissen, hoogleraar psychologie in Tilburg, snapt dat steeds meer bedrijven experimenteren met dit soort technieken, al is hij nog altijd sceptisch over de uitvoering ervan. „Uit de wetenschappelijke literatuur blijkt inderdaad dat micro-expressies en taalgebruik verband houden met persoonlijkheid, maar we weten natuurlijk niet precies wát deze bedrijven meten”, zegt hij. En zolang hun algoritme geheim blijft, kan niemand controleren of de resultaten valide zijn. Bovendien is Denissen ervan overtuigd dat dit soort software wél te beïnvloeden is. „Ik ben geen futuroloog, maar als deze trend zich doorzet, komen er ongetwijfeld trainingsbureaus die jou als sollicitant helpen om beter te scoren bij het algoritme.”

Denissen kent als onderzoeker de literatuur over taalgebruik en persoonlijkheid, wat raadt hij sollicitanten aan? „Dat is een gok tot je het daadwerkelijk onderzoekt, maar in essentie zal het gaan om positief zijn. Lachen in de camera en positief woordgebruik: woorden die te maken met het behalen van doelen, met ambitie.”