Samenwerken met een narcist Hoe herken ik een narcist op mijn werk? Heb je op je werk weleens te maken gehad met een narcistische collega of leidinggevende? Dat kan best lastig zijn, want samenwerken met een onverbloemde narcist is gewoonweg niet te doen. Dat vraagt in feite om een gebruiksaanwijzing. Hier een beknopte lijst met do’s en dont’s .

Hoe herken ik een narcist op mijn werk?

Een narcist gedraagt zich vaak heel arrogant, ijdel en superieur. Het lijkt heel wat, maar in feite is de narcist onzeker en kan hij enkel bestaan via de bewondering en erkenning door anderen. In wezen heeft de narcist een gebrek aan eigenwaarde. Dat maakt de narcist heel afhankelijk, terwijl hij zich naar buiten juist als groots en sterk presenteert. Je ziet de narcistische persoonlijkheid vaak terug in managementfuncties, want macht is een aantrekkelijk gegeven voor de narcist. Mensen met macht zijn krijgen immers vaak de aandacht en bewondering die ze zoeken. Echter, ook in de sales, politiek of media kunnen ze hun behoefte aan bevestiging en bewondering goed kwijt. De narcist heeft weliswaar een heel gebrekkig inlevingsvermogen (anderen interesseren hem in wezen niet), maar kan vanuit zijn eigen belangen en behoeften wel oppervlakkige belangstelling tonen. Handig interesse tonen om op die wijze aandacht terug te krijgen. De narcist wil dat je hem aardig vindt en op een voetstuk plaatst. Narcisten voelen zich verheven boven anderen. Het is bijna of ze boven de wet staan. Een narcist is erg statusgevoelig en houdt van mooie, dure spullen. Op je werk dragen ze meestal dure en smaakvolle merkkleding waarmee ze zich willen onderscheiden van het inferieure voetvolk. Een narcist geneert zich overigens niet voor zijn narcisme: zij zijn de eersten die het durven toe te geven. Ze zijn er zelfs een beetje trots op.

Do’s and Dont’s

Nu even de do’s en dont’s indien je met een narcist moet samenwerken en ontsnappen niet mogelijk is. Verwacht niets, jij bent degene die zich moet aanpassen. De narcist heeft namelijk een bord voor zijn kop met de letters: “Me, Myself and I”

DO: Wil je de narcist voor je winnen, dan geef je hem of haar complimenten. Vaak wordt door de narcist heel overdreven gedaan over eigen prestaties, talenten en contacten. Geef een pluim of een veer en de narcist is op jouw hand.

DON’T: Geef de narcist geen negatieve kritiek. Zelfs een opmerking kan in de beleving van de narcist al gauw als een aanval worden ervaren. Vermijdt dus de confrontatie want roemruchtig zijn de zogenoemde narcistic rages, waarin gevoelens van woede en verongelijktheid ongeremd tot een uitbarsting komen. De narcist accepteert geen kritiek van personen die hij als minderwaardig beschouwt. Op zo’n moment heb je een Mad Man in huis en kruipt iedereen het liefst even onder zijn tafel. De narcist is ego-centrisch. Hij staat in het middelpunt van zijn eigen universum. Superieuren zal hij desgewenst pleasen om zelf in het gevlei te geraken.

DO: Toon belangstelling, liefst bewondering. Informeer bijvoorbeeld naar prestaties, de vakantie, de nieuwe auto, de verbouwing, de kinderen etc. etc. De narcist praat graag over zichzelf en zijn fantastische bestaan. Een zelfkritische noot zul je niet gauw aantreffen. De narcist heeft het namelijk zeer getroffen met zichzelf. Hij vindt zichzelf heel belangrijk en uniek. Komt de narcist met een nieuw maar heel slecht idee op de proppen, zeg dan niet meteen “nee” maar juist: “Wat een originele gedachte!” Buig slechte ideeën voorzichtig om, betrek de narcist daarbij en laat hem denken dat hij de genius is van al dat moois!

DONT: Val de narcist niet lastig met jouw leventje. Boeit niet! Verwacht geen aandacht of empathie, dat is twee bruggen te ver. Heb je problemen of frustraties, leg ze niet bij de narcist neer. Paarlen voor de zwijnen. Als je praat met een narcistische persoon dan merk je vanzelf dat hij of zij in feite niet is geïnteresseerd. Op een oppervlakkig niveau kan de narcist weliswaar kort even interesse veinzen, maar ook hier zal zijn eigen agenda de boventoon voeren. De narcist is een kunstenaar in het manipuleren. Een narcistische manager houdt in zijn besluiten en acties weinig of geen rekening met de gevoelens of opvattingen van de ander. Daarom worden ze als besluitvaardig en doortastend gezien, maar dat is in feite een misvatting: het is onvermogen, want er ontbreekt iets….

Gezond narcisme  

Een beetje narcisme is juist goed en gezond, daar is niks mis mee. Anders komen we met zijn allen in een depressie terecht. Gezond narcisme staat voor levenslust, zelfbewustzijn en zelfwaardering. Narcisme wordt echter een probleem zodra het niet meer mogelijk is om beroepsmatig, sociaal en relationeel adequaat te functioneren. In de top van bedrijven zitten vaak narcistische mensen vanwege hun hoge dominantie en ambitie. Vanwege hun positie en macht zal niemand gauw hun functioneren durven betwisten. Dat wordt ook niet geaccepteerd. Bedrijven met enkel ja-knikkers aan de top kunnen hierdoor zelfs omvallen. Zie de bankencrisis en het Imtech dossier. Volgens recenter onderzoek wordt narcisme in het huidige tijdsgewricht aangewakkerd vanwege het gebruik van sociale media. Over de oorzaken van narcisme als stoornis is minder bekend, maar aangenomen wordt dat onverwerkte trauma’s uit de kinder- en jeugdjaren de wortels vormen. Wees dus voorzichtig in de samenwerking met de narcist, want zijn flair en flinterdunne trots is snel gekrenkt. Cognitieve gedragstherapie maar ook coaching zijn de aangewezen interventies om de scherpe kantjes er van af te vijlen.

Beroemde narcisten

Een beroemde narcist is als een schip dat in de haven komt. Enkele voorbeelden zijn: Louis van Gaal, Mart Smeets, Bram Moscovich

Erik Reijtenbagh, juli 2018

Psycholoog